41 - A PANIQUESA E L'OMBRE
42 - O FALCÓN E O REISEÑOR
43 - O PARDO E O CAZATAIRE
41 - A PANIQUESA E L'OMBRE
42 - O FALCÓN E O REISEÑOR
43 - O PARDO E O CAZATAIRE
36 - A RABOSA E A ZIGÜEÑA
Dizen que una rabosa conbidó en primeras á zenar á una zigüeña, e que le ponió solo caldo en o suyo plato, d’o cualo no podió tastar ni zarrapita a zigüeña fambrosa. Dimpués de bels días, a zigüeña pidió á ra rabosa que fuese á minchar con era, e le presentó una redoma plena de gigote, en a cuala no podeba a rabosa ficar a capeza, más a zigüeña, ficando o suyo luengo pipón, minchaba á plazer, matando de fambre á ra suya combidata; e moflando-se d’era li dizió: --Amiga, tú me faziés ayunar, e asinas yo te boso con a mesma moneda, pos una mofla con atra mofla se bosa.
Toz deben lebar con pazenzia que se les trate igual como ers trataron á os atros. Si o chanzero estase moflato, sufralo con agrado, pos an las dan las prenen.
37 - UNA MOSCA E UNA AZEMBLA
Una mosca s’acofló en un carro e carrañando á l’azembla que estiraba d’er, le dize: --¡ Ó cuan galbanosamén andas ¡, ¿no andarás más apriseta?. Cata no siga que te finque o cuello con o mío fizón. Respulió l’azembla: -- As tuyas parolas no me fan enrabiar. A quí yo enduro ye á iste que posato en a mía silla me rixe con o freno, e con a zurriaca te pueden amortar á tú, pos yo bien sapo cuan conbiene aturar, e cuan pretar o trango.
Se mofla ista falordia d’os que estando lambreños, chitan grans roncas, e cuan fabla o zereño han de callar
Son dinnas de risera ixas balloquiadas.
38 - O CALBO E A MOSCA
Una mosca fizó á un calbo en a capeza que teneba esacubilata, e querendo amortar-la se dio un gran chapazo por pillar a mosca endina. Era arreguindo, e moflando-se d’er no aturaba de endizcar-lo. O cualo dizió: --Anque me fiera e me faiga mal á yo mesmo, fazilmén me reconzilio con yo; pero animalucho endino, me fará muito goyo amortar-te agün con mayor mal ta yo.
Ista falordia amuestra que denguno no ha de precurar-se enemigos, e que a inchuria brenca begatas se queda sin castigo. Á ra mofla impertinén se da o suyo merexito.
39 - UNA GRALLA SOBERBIOSA E OS PABOS REYALS
Una gralla, rinchata de fachenda, replegó as plumas que l’eban cayito á un pabo reyal, e s’acotrazió con eras. Lugo, espernindo á os igüals, se puso d’alparzera en a fermosa manada d’os pabos. Os cualos, conoxendo que no yera d’a suya espezie, le quitoron por rabia as plumas furtatas, e le chitoron de si á piponazos. A gralla, beyendo-se tan mal parata, meyo morita e abergoñata, se’n amanó á os suyos, os cualos encarrañatos tamién, enduró graus contumanzias. Allora, una d’as grallas, á quí abeba espernato antis, le dizió: --Si te eses aconortato á bibir entre nusotras, e quiesto pasar con o que te dio a naturaleza, ni eses endurato ixa afrenta, ni agora tenerbas que penar iste fastio.
Consideren ista falordia os que no goyosos d’o suyo estato e grazia d’a naturaleza, se debantan e s’acotrazian con atoques artifizials, que muitas begatas causan enruena e infamia. Contenta-te con a tuya suerte.
40 - A MOSCA E A FORNIGA
A mosca e a forniga pleitiaban sobre quí d’eras yera millor. E prenzipió primero a mosca á caducar, dizindo d’ista traza: --Tú no puedes emparellar-te con yo, por cuanto te lebo bentalla en todas as cosas, pos do quiera que aiga bella bidolla, yo la tasto, m’aposo asinas mesmo en a capeza d’o rey, e mincho en a suya mesa, beso á ras damas e mullers, dulzemén, cuan me peta, o que tú no puedes fer. Dizió a forniga: --Tu alabas a brenca de bergüeña que tiens, ¿ Por bentura te deseyan á tú ta bella cosa de ixo que dizes? A ixos reis e mullers castas sin bergüeña beluna te plegas; pero yes fastiata por toz, e espachata a l’inte que bi plegas; tú bibes solo que en l’estiu, e benindo ra fridor e as chelatas, ascape te da un amago u t’amortas. Mas yo en toz os tiempos me conserbo sanisma e bibo segura, pero á tú con un zurriagazo ventoso t’espachan e te chitan de si.
Quiere dizir ista falordia, que quí á si mesmo s’alaba e disprezia á os atros, ye aborrezito.
31- O PERDIGACHO E A LIAPRE
Una liapre esbategaba por demás ta desligar-se d’os ligallos en os que l’eba cazato un cazataire. –Amiga, le chilaba un perdigacho en tono de mofla, ¿qué has feito d’os tuyos piez, de cuala lixereza tanto badoquiabas?, ista ye a enchaquia de fer baler a belozidá d’a tuya corrida, aprobeita-la, bamos, escapa-te, trabiesa en cuatre blincos ista planura. D’ista traza s’esmelicaba, pero no güaire podió durar a suya dibersión; pos tan y mientres s’arreguiba d’a disgrazia allena, un esparber la descubre, se lanza sobre era e la se leba en un eslambio.
Asinas no arriguen siempre os que zelebran as disgrazias d’os suyos semellans. Muitos arriguen güé, que maitín merexeran más compasión que l’oxeto d’a suya mofla.
32 - O LUPO E O CORDERER
Un corderer e un lupo, cada un por o suyo lau, binioron á beber á un río. O lupo bebeba alto e o corderer más abacho, e güellando o lupo á o corder, li dizió: -- ¿Porqué me has enfoscato l’augua tan y mientres que yo bebeba?. Respulió o corder con pazenzia: --¿ cómo te podié yo enfoscar l’augua que corre de an tú bebiés enta do yo bebeba?. O lupo, no parando cuenta d’ixa berdá ni d’a razón, diziole: -- ¿Y por ixo me reniegas?, respulió o corder: --No te reniego yo. Mas o lupo, alufrando-lo con malos güellos, dizió: --Seis meses fa ya, que me renegó o tuyo pai. E respulió o corder: --Yo en ixe tiempo encara no yera naxito. Allora dizió ro lupo:--¿ Porqué me has tramullato o mío món pachentandolo-me?. O corder dizió: --Por zierto, encara no tiengo diens ta pachentar, e no t’he feito dengún mal. En zagueras o lupo le dizió:-- Anque no pueda refusar os tuyos argumentos, yo quiero abalar-te. E asinas, prenendo á o inozén corderer, le quitó a bida e lo se minchó.
Ista falordia senifica, que amán d’os malos e fulers no tienen lugar a berdá ni a razón; ni bale atra cosa con ers, sino a fuerza. Parelláns lupos se troban en cada puesto, os cualos por tiranía buscando enchaquias, beben a sangre e l’afaño d’os inozéns e pobres. Ni un siñal aprobeita a berdá e a razón con os malos e endinos.
33 - A FORMIGA E A FERFETA
En l’ibierno a forniga quitaba á o sol o trigo que en l’estiu abeba replegato. A ferfeta, plegando ta era con fambre, demando-le que le dase un siñal d’aquer trigo. A ro cualo dizió a forniga: --Amiga, ¿qué faziés en l’estiu?. A ferfeta respulió: --No tenié tiempo ta recullir, porque andaba por os mons canturriando. A forniga arreguindo-se d’era, e dentrando o trigo en a suya casa, diziole:--Si cantés en l’estiu, danza agora en l’ibierno.
Debe l’ombre remedar á ra forniga. Isto ye, debe treballar á su tiempo, ta que no li manque de minchar en adebán; pos o galbán siempre ye menesteroso.
34 - A CUERBETA E A GÜELLA
Una cuerbeta esqueferata e galbana, se’n puyó denzima d’una güella, fendo-le estorbo con o pipón. A güella li fabló d’ista traza: --Si empreñases e enoyases á o can cómo á yo, no poderbas endurar os suyos ladritos ni a colerina d’os suyos catirons. A cuerbeta respulió: --Yo me’n puyo t’as collatas, e dende allí lo rechiro tot, e como tiengo muitas añadas e esperenzia, enristo dende allí á os umildes e güens, e dixo en paz á os baliéns e endinos, e asinas bien sepo o qué foi.
O gabache albandona a onra, e prene ta si a seguranza.
35 - O PABO E A GRUDA
O pabo combidó á ra gruda á zenar, e estió cuestión entre ers sobre as bertuz e prendas naturals de que yeran dotatos. Prenzipió o pabo á alabar as suyas plumas, dizindo que yeran muito politas, e ubrindo a suya coda le diziba: -- Cata que abanico tan rico; pero tú no tiens denguna disposizión que siga aimable. Allora respulió a gruda e dizió asinas: --Ye berdá, confieso que tú yes más polito, e que as tuyas plumas son más luziéns; pero tú no puedes bolar por os aires, e has de bibir á ra faz d’a tierra. Yo, anque no tiengo as plumas tan luziéns e más fermosas como as de tú, manimenos eras me debantan e puyan dica ras boiras, e dende allí contemplo as marabillas d’o mundo, e lo beigo tot bacho ros míos piez.
Nunca no menosprezies a denguno, ni alabes a tuya polideza, que ye un bien que no dura güaire.
Traduzión de Fabián Castillo, Bombolón Retabillador
26 – O LUPO E O CHOTO
Un lupo siguiba á un choto t’amortar-lo, o cualo se’n puyó ta una altera peña e allí s’aseguró. O lupo se metió debacho d’a peña agüardando á que o choto bachase. A o cabo de tres días, os dos albandonorón o puesto. O choto allora, mobito por a sete, se’n fue ta un río, e alufrando a suya brempa en l’augua, dizió entre sí: --Yo tiengo güenas patas, polita barba e grans cuernos e con todas istas perfeczións, ¿me fa fuyir un solo lupo?. De aquí enta debán yo le quiero asperar e resistir, e no pas fuyir d’er como dica agora. O lupo, que yera zaga o choto, ascuitaba plateramén tot o que er diziba, l’enristió, l’engalzó por a pata con os diens e li dizió:--¿Qué dizes, choto indinno?, ¿porqué chitas roncas?. Beyendose o choto preso, dizio-le : --O siñor lupo, tened compasión de yo, yo bien conoxco a mía culpa, e asinas desincuse o mío atrebimiento. Pero o lupo, no fendo caso d’as suyas parolas, l’espiazó e minchó.
Con os fuertes e rigürosos no chites roncas, ni te prezies d’as tuyas fuerzas si no las tiens, porque tardi u lugo estarás nafrato.
27 – O BERRACO, OS CORDERS E O LUPO
Un chicot berraco bibiba en una ramada de cochíns, o cualo rinchato de fachenda, porque no podeba mandar á o suyo gusto, andaba alredol d’a pardina chitando roncas, roñando e amostrando con rabia os suyos catiróns, pensando d’ista traza espantar-los á toz. E beyendo que no feban dengún caso d’er, enoyato dizió asinas: --¿ Qué m’aprobeita estar aquí, pos anque yo mande, denguno no m’obedexe, e anque m’encarrañe, denguno fuye de yo. E determinó alpartar-se d’allí, e mudar d’adreza. Se’n fue por a montaña e binió á aturar á una ramada de corders. Allí prenzipió á roñar atra begata, e amostrar os suyos catiróns. Beyendo isto os corders prenzipioron á fuyir, xorrontatos e amedrentitos. O berraco dizió allora: --Aquí me conbiene abitar, pos soi temito e respetato. Al cabo de bels días binió por allí un lupo, e en beyer-lo os corders s’escaporon entre unas peñas. Pero o berraco, pensando que os corders l’esfenderban no querió fuyir, e asinas l’engalzó o lupo fambroso, e lo se lebó con er. Pasó por casualidá o lupo amán d’a ramada de cochíns d’an s’abeba escapau dito berraco, o cualo, conoxiendo-los daba grans bozes e les pediba aduya. Conoxiendo-lo os cochíns se debantoron toz á l’inte e enristioron á o lupo e pudioron librar á o suyo compañer d’o periglo de muerte en que se trobaba. Allora, o berraco, beyendo-se libre en meyo de toz, pleno d’ixagrín e de bergüeña, dizió: -Agora conoxco por berdader o proberbio que dize:
Que en as fortunas e rebesadas, siempre ye güeno estar amán d’amigos e pariens; pos ye zierto que si no ese salito d’entre os mios, no ese yo endurato istos mals.
28 - A MOSCA
Una mosca que pasaba por muito fartera, dentro en una cozina, e ta satisfer completamén á suya fambre e sete, se zabucó drento d’una olla, an zorrupó e minchó con tanta angluzia, que á ra fin esclató.
Tamién no mancan ombres, que se fican en os plazers, e os plazers rematan con ers.
29 - O LIÓN E A RABOSA
O lión aparentaba que estaba malaudo, con ista engañufla feba benir dica er á toz os animals. Cuan los teneba en a suya espelunga, los amortaba á mida que i plegaban. Plegó tamién a rabosa, e dende difuera charraba con o lión, dizindo que sentiba muito a suya malautia. O lión, beyendo que a rabosa no dentraba e li charraba de puertas ta difuera, li dizió: --¿Porqué no dentras amiga?. Sapes porqué- dizió a rabosa- porque beigo aquí as pateyatas d’os que dentran e no beigo as d’os que salen.
En tot o que bas á fer, si no beyes güen aparello, muda lugo de consello. O discreto carmena en capeza allena.
30 - O TABONER E O SUYO FILLO
Un labrador encorreba á un taboner con a fin d’amortar-lo. Iste que como toz os d’a suya mena yera ziego, no podeba güaire enfilar os suyos trangos t’o forato an bibiban. --Pai de yo, dizióle o suyo fillo, ye imposible que tos salbez si no bi ha quí tos acompañe, seguir-me, pillar-me d’o mío brazo que tos enfilaré ta casa. –Ay, fillo mío, respulió o pobracho animal, ¿ Como podrás estar-me güena guía, si no beyes tú más claro que no yo?.
Muitos son ziegos en a casa propia que quieren beyer plateramén en l’allena, e que quieren fer-se importán ofrexendo servicios que no pueden reyalizar.
Traduzión de Fabián Castillo, Bombolón Retabillador
21 – O LUPO, A MULLER Y O FILLO
Un lupo fambroso buscaba de minchar ta er, ta ra lupa e ta os suyos fillos. Con muito tiento e silenzio se’n amanó ta una casa de mon, con l’asperanza d’apercazar por asti bella cosa. Tasamén plegó o lupo, sintió que una mai diziba á ro suyo fillo que ploraba: --Si no callas te chitaré á o lupo rabioso, ta que te minche. Creyendo o lupo istas parolas, pasó toda ra nuei agüardando que a mai li diese o fillo, seguntes l’en abeba prometito. Mas o fillo, dimpués que ploró muito, de canso, s’adormió, por o cualo perdió toda l’asperanza o lupo, e se’n tornó t’a suya cadolla. Lugo que a lupa beyó que tornaba o lupo con a mesma fambre, dizió-le: --¿ Qué t’ha suzedito, cómo no trayes bella cosa, pos te beigo benir con a boca ubierta e güllibaxo? Respulió o lupo: --No te marabilles d’isto, pos m’ha engatuzau una muller toda ra nuei prometiendo-me que me darba o suyo fillo porque ploraba, e á ra fin no lo m’ha dato, e m’ha feito perder o tiempo.
Todas as cosas d’o mundo muito bariables puen estar; pero más en está ra muller. Quí a mullers da crédito cuasi perén queda moflato.
22 – A GRANOTA MEDICA E A RABOSA
Salió una granota d’as suyas basas an bibiba, e se’n fue entre os demás animals dizindo-lis que yera muito adreta en a merezina, e que les curarba toda mena de malotias. Toz dioron credito á ra fachenda e bana esplicatiba d’a granota. Beyendo isto a rabosa dizió-lis: ¡O que barrenadura ye a buestra¡, me marabillo muito de busotros, ¿cómo podez pensar que a granota puede curar a más chicota malotia?, si era estase medica como pensaz e t’os dize, estando idrópica, e tan cargada de mals como está, ¿no s’aberba curato á era mesma en primeras?. No dez credito á ras suyas engañuflas, e menos á quí s’alaba á si mesma. A granota abergoñata s’eslampó ascape, e se’n tornó t’as suyas basas.
No salgas difuera de tú; an quiera que andubieras, que t’alcuerdes de quí yes. No te prezies de saper o que no sapes.
23 - A TORTUGA E L'ALICA
Zierto día a tortuga s’encarrañó de andar siempre por a tierra, e se reclamó á l’alica que la debantase en l’aire o más altero que estase posible. L’alica, ta darle gusto la pilló con as suyas unglas, e la puyó más alto que as boiras. A tortuga beyendo-se tan puyada, dizió: -- ¡Mi reina, cuanta imbidia me tienen agora todas as bestias que m’alufran en tanta altaria por denzima de toz.! No podendo l’alica endurar más a fachenda d’a tortuga, la desamparó, e cayendo dende l’alto denzima d’unas peñas se crebó en muitos piazos, e d’ista traza bosó o suyo argüello.
Si a fortuna te puya masiato, para cuenta que no sigan dandalosas as fins, e ra cayita poderba estar mortal.
24 - O CAMELLO E CHÚPITER
O camello, beyendo á os toros con cuernos, no estaba ni brenca goyoso de sí, e se’n fue á presentar a suya quexa á Chúpiter d’ista traza: --Ye cualcosa bergoñosa que una gran bestia como yo, no tienga armas ni esfensa beluna; pos os toros tienen cuernos, os cochins diens, os arizos punchas, os mixins unglas, e asinas á proporción toz os animals tienen con qué esfender-se. Por tanto, te imploro que me des cuernos igual como os d’os toros, ta esfender-me d’os míos enemigos. Allora Chúpiter encarrañato le dizió: --Porque no yes acontentato con o que te dio a naturaleza, pa que aprendas, te quito as orellas. E l’en rancó.
O que angluzia ro alleno, merexe que le quiten o suyo. Aconorta-te con o que a naturaleza te dio.
25 - O SOMERO ESFRAZATO DE LIÓN
Una begata un somero se bistió con a pelleta d’un lión que s’alcontró en o camín, e se’n fue t’o mon. Creyendo que yera un lión todas as bestias xorrontatas fuyiban d’er; de traza que l’espanto yera cheneral en ixa comarca. Diziba o somero entre si: --O que güen trache he prenito. Toz me respetan e fuyen de yo. L’ombre que li abeba tresbatito, e iba en rechira d’er, beyendo-le dende luen no li conoxeba e tamién le daba zera; pero como a pelleta d’o lión no abastaba á cubilar as suyas luengas orellas, conoxió que yera o somero que buscaba, e allora á palos le quitó ra pelleta, e le crebó as costiellas.
Por más que se bista a mona de seda, mona se queda. Sigas onesto en o tuyo bestir, biste siempre en o grau d’o tuyo oficio e d’o tuyo estato.
Traduzión de Fabián Castillo, Bombolón Retabillador
-Romero, tremoncillo e
d'espígol una miqueta-
Hue, a la fresca d'o maitín
m'he enfilau per lo camín
reixuto de polvo e sablón.
Feritas las apargatas
a saber achiperatas;
seco lo garganchón
ixutas totas las fuenz,
de tornada enta baixo,
hai replecau que las cosas
que nos vienen e esdevienen,
que nos trucan e percuten,
son las bordes produzions
d'o imprebable e impuro
cople carnal i escuro
de suenios, medranas, deseyos,
burosas esmachinacions,
primarias intuicions,
brulladas ran d'o camín
d'as nuestras vidas descendients.
Bombolón Carbó
16 - O LIÓN E O SOMERO
17 – L'OMBRE E A CULLEBRA
En puenda d’ibierno, como fesen grans fredos e chelatas, un güén ombre, mobito
de piedá, acullió en a suya casa a una cullebra, la cudió e mantenió en tot aquer
tiempo. Plegando ro estiu, prenzipió á inflar-se e emponzoñar-se a cullebra e a
mober-se cuentra l’ombre, o cualo beyendo a suya ingratitú, le dizió que se’n
fuese en güena ora de casa, e ra cullebra en pagas agún se’n torno cuentra er.
Se plañeba Ánchel Conte en o prelogo de “No deixez morir a mía boz”, de que s’atorgase a l’aragonés nomás un paper solo que ta fablar de uellas e de bacumen: a nuestra luenga baleba e caleba fer-la serbir ta esprisar totas as manifestazions d’a bida. Profes que teneba razón.
Manimenos, a bida s’alazeta e s’acubilla en a naturaleza, d’a que benimos, d’a que femos parti (semos) e con a que imos (u d’a que mos alueñamos, tristamén). Asinas que totas as luengas cal que, en primeras, faigan menzión d’o meyo natural, e a nuestra, l’aragonés, lo fa. Como contrimuestra, en “Reloch de pocha” Chusé Inazio Nabarro esmienta arredol d’una trentena de menas de nieu. En ista demba natural d’a luenga aragonesa ha treballato de firme o “bombolón royo e d’onor” Rafel Vidaller, con a suya importán obra “Libro d’as matas y os animals”.
Igual como a nieu, a yerba tiene muitas apelazions en aragonés. En l’Aragonario bi trobamos: tasca, redallo, narrón, lastón, nai, rebasto, narrota, xerbillón, arbilluela, rizio, ixena, paixinter, rascleatizo, zinarrons, camatón, gargalla, azitolla, estañera, currugüela, berdenchín, blez, muergo, guirgillita, luello… e atros muitos apelatibos ta esferens menas e custions rilazionatas con as yerbas.
Amallatar, abuquir, amarrexer, cosirar, muir, popar, remugar, bazibo, betiello, buco, coma, estibiella, maseto, esterlo, ferreñals, esbarrainata, estransíu… “cuan o caxico fuella, o güei a boca emplena” … e un luenguismo etzetera fan parti de l’aragonés emplegato en o trestallo que podérba-nos clamar “de feners e remugadors”
Mirando d’aprender d’a naturaleza, mayestra d’a vida, en cuentas de correxir-la, l’agricultura e ganadería recheneratibas proposan manullar os pratos d’una traza sistematica que favorexca a suya conserbazión. Serba adautar ta o tiempo e zercustanzias autuals o que feban en America e fan en Africa os grans rabaños d’erbiboros que se minchan tota ra yerba, e que malas que s’en ban no bi tornarán dica l’añada benién, dando tiempo á que a tierra s’escanse e se rechenere. Os feners e os animals remugadors fan una parella perfeuta, amenistando-sen es uns á es atros. Por ixo istos animals remugadors (bacumen, uellas, crabas) tienen cuatro “estomacos” que premiten a dichestión d’a yerba por meyo d’a remuga, por o que no calerba dar-lis granos ni zerials. Os cochins e os umans en tenemos nomás uno, no podemos minchar yerba.
En a prautica, una mena de manullo recheneratibo d’os pratos ye fer dos trestallos d’animals en primavera-estíu: betiellos e bacas. Os betiellos e bimardos minchan os primers, perén en o prato birchen: nedio u zenzero. Malas que istos han espuntato a yerba eslichiendo o que lis peta d’o prato iste, a metá paxentar, ya se clama bayo. Ye l’inte de cambear os animals: as bacas betelleras pasan a paxentar en o prato bayo, de traza que cuan lo rematen estará arrosigón. Entremistanto os betiellos e bimardos que eban pasato ta un cuatrón nedio u zenzero lo abrán trasformato en bayo. E torna e chira fendo rotazions, con aduya de pastors eleutricos (“chulez”) e de collanas con GPS e siñals acusticas, dica que s’acotolen os pratos, que se dixarán escansar de cara ta ra suya ricuperazión.
Ye de dar que no cal ixuplidar a sobrebuena traza tradizional de paxentar os animals por meyo d’a transuanzia: baixar as arreses por as cabañeras t’a tierra baixa en o ibierno e puyar-las t’os puertos en o estíu, aprobeitando asinas millor os climas e os esferens ecosistemas.
Asinas, con teunicas recheneratibas, se faborexe o ecosistema de pratos, se refirma a biodibersidá, s’amillora a calidá d’as ferrainas e se sustiene un suelo tobo e rico en minerals, materia organica e microorganismos. Un suelo “esponcha” que aculle muita augua e fa que no s’escorra e que no s’esbarranque e s’arguile a tierra cuan plebe, un suelo que ye más resistén a falagueras e sequeras, que aprebiene u priba fuegos e que engarchola carbono en as radizs d’os yerbazals. Iste suelo sano sustiene animals sanos criatos en estensibo, sin d’antibioticos, que bi caminan fendo biers, que bi s’apaxientan al paso que lo feman, que i biben bien tratatos, e que ufren carne sana, con buena sapia, buena color e buen perfil lipidico, con libels más alteros d’omega-3 en contimparazión con as carnes d’arreses de grancha alimentatas con prensos de zerials e granos en cuenta d’ apaxentar-las.
Cosirar as bacas sinifica tamién cosirar os suelos e os feners. Desgraziadamén o bacumen criato en granchas nunca no podrá desfrutar d’una marcheta calmuda en un biero en a guambra d’ un caxicar ni tampó no paxentar un prato nedio u zenzero, ni bayo, ni arrosigón.1 prato nedio u zenzero |
2 prato bayo |
3 prato arrosigón (zurda) e bayo (dreita) |
Chulio de 2025.
BOMBOLÓN BUXO.