16 - O LIÓN E O SOMERO
Un somero alcontró á un lión, e dizió-le moflando-se ‘er: --Dios te salbe, chirmán, e s’arreguiba d’er. O lión endinando-se d’ixas parolas, dizió entre sí: --No quiera Dios que con a suya sangre empuerque os míos diens, anque deberba dixar-le escuarterizato.
Quiere dizir ista falordia, que debemos desincusar á os inorans e barfulaires.
17 – L'OMBRE E A CULLEBRA
En puenda d’ibierno, como fesen grans fredos e chelatas, un güén ombre, mobito
de piedá, acullió en a suya casa a una cullebra, la cudió e mantenió en tot aquer
tiempo. Plegando ro estiu, prenzipió á inflar-se e emponzoñar-se a cullebra e a
mober-se cuentra l’ombre, o cualo beyendo a suya ingratitú, le dizió que se’n
fuese en güena ora de casa, e ra cullebra en pagas agún se’n torno cuentra er.
Nos amuestra iste exemplo, que os ingratos e malos, más se mueven á encarrañar
á ixos que lis fan bien, que á mostrarse-les agradexitos; por a bresca lis dan
solimán; por o fruito ixagrín; e por a piedá, engañufla. A güena obra feita á
l’ingrato, no solamén ye perdita, más siempre da mal por bien.
L’alica furtó e prenió á una rabosa os suyos fillos ta dar de minchar á os suyos.
A rabosa siguindo á l’alica croxidaba-le que li tornase os fillos, e beyendo l’alica
que era yera muito poderosa e a rabosa umilde e chicota, no fazió caso d’era e
l’espernió. A rabosa plena de fureza e rasmia, trayó fuego e muitas ramullas
ixutas, e bordiando l’arbol an yera l’alica con os suyos fillos, le pretó fuego; e
como o fumo e as flamas ya plegaban á cremar o niedo, aforzata l’alica, por
medrana de que no se cremasen os suyos fillos, prenió e dio á ra rabosa os suyos
sin macadura denguna.
E asinas nos amuestra ista falordia, que no faigamos mal á os chicoz, porque
no se benguen de nusotros; pos de muitas trazas puede aborrezer o menor á o
mayor, e allora estarbanos castigatos á ra flama e fuego d’a chustizia debina
por ixo. Os grans no deben fer mal á os chicoz, porque muitas begatas se bengan
d’ers.
19 – A CRABA, O CRABITO E O LUPO
A craba, querendo ir á paxentar, albertió á o suyo crabiter que se quedase en casa, que no ubrise a puerta d’a borda á denguno; porque se sapeba que muitas bestias
furas, e atros depredadors andaban alredor rechirando as bordas d’os ganaus ta
abalar-los. E dixando á ro fillo aconsellato, se’n fue á paxentar. Dende no güaire
tiempo, binió o lupo e aparentando a boz d’a craba, trucó en a puerta, dizindo-le
que ubrise. O crabito, alufrando por una fendilla d’a puerta, beyó que yera o lupo,
e li dizió:
--Yo siento a boz d’a mía mai, pero sepo que yes o mío enemigo, e que buscas a
mía sangre con boz trapazera e disimulata, pos que asinas ye, beste-ne en paz e
muito zierto que no t’ubriré.
Quiere dizir ista falordia, que quí sigue o consello d’o pai e d’a mai, bibe con
seguranza; e á ra cuentra, quí no obedeze os güenos consellos d’os pais, caye
en muitos peligros e mals, que dimpués no puedes acotraziar.
20 - O PARDO, A GÜELLA E O LUPO
O pardo demandaba una fanega de trigo á ra güella, dizindo-le que se la eba
ampra uta que l’en tornase, e ixo lo feba estando o lupo debán, fendo fe d’ero.
A güella xorrontata por a presenzia d’o lupo, confesó que yera berdá, anque no
eba estato asinas, e demandó plazo ta rechirar-la, o cualo lo se dio o pardo.
E pasato un tiempo, tornó o pardo á demandar o trigo á ra güella, e ista respulió:
--A mía promesa estió aforzata, beyendo-me en presenzia d’o mío enemigo, pero
agora que er ya no bi ye e soi sin medrana, te niego o prometito, pos prometié
o que no debeba, gran ye a engañufa que trayes, a cuala por agora no t’aprobeitará,
pos no te bosaré.
Ista falordia amuestra que de cosa bale o que s’apercaza por fuerza, e que tardi
u lugo, se conoxe l’engaño.
Traduzión de Fabián Castillo, Bombolón Retabillador