ANDREU SANZ, Antonio (2023). Espiello de zertezas. Publicazions d’o Consello d’a Fabla Aragonesa.

No amenistamos so que leyer a portalada de zaga d’ o libro, editato de traza muito polita por O Consello d’a Fabla Aragonesa ta replecar a intinzión que esnabesa e trescruza os poemas de Antonio Andreu.
Cuaternamos astí un trestallo d’ a curteta branquillera : “ No me siento obligau a chustificar-lo, pero talmén no siga de más reiterar-ne que, en tanto que ereus d’ una tradizión linguistica e literaria a creazión ye siempre recreazión, por más orichinalidá que pretendamos.” ( Ixas parabras mos menan a ras que ro taute d’ o libro El nombre de la rosa fa dezir a mete Jorge, o flaire que amaga ro prexinato libro d’ Aristoteles De risu, bella parti tresbatita d’ a suya obra Poetica)
Con ixa premisa , he feito un breu analís d’ as referenzias clasicas d’ as que ye “chupiu” o testo.
O poeta quiere dixar muito esclateras as fuéns que sigue, ros testos, autors, motibos e temas d’ a suya inspirazión . As intertestualidaz son muito plateras (asinas él mesmo l'esplica en o prelogo). Por ixo ye una obra programatica an bi ha “una declarazión espresa d'intenzions”.
Encara que no ye iste ro puesto ta fablar d’ as muitas intertestualidaz… (1)
“In principio erat verbum” (Vulgata) y “hen arjé en ho lógos”(Ebanchelio de San Chuan).
“pues solo en a parola
un orbe se chenera e acotola” (2)
O poema “Credo” (entreberato con Neruda) amuestra os tópicos collige, virgo, rosas e tempus fugit.
“toda cosa s’ amorta. O cosmos s’ acotola”
En “Soneto ta reñir con Quevedo” trobamos tamiém o tempus fugit.
“un ayer ayer que s’en fue…” (3)
E a Cronos e ras suyas leis:
”no porque s’ aplane a Tierra
s’ alteran as leis de Cronos” (4)
O capitulo “Metaforas d’ a bida cutiana” fa una clamadura a ro carpe diem en o poema “Seguidillas antiorazianas, “que encapeza con o poema de Horazio Epodos I, XI
“aprobeita o día
e o momento” (5)
O capetulo “Estanzias ta ras enruenas d’ Ibirque” empezipizia con o berso “Canta Musa…” la cual ya eba inbocato en atro poema anterior “Remembrando a Valente”. (6)
Atros motibos que amuestran l’ amplo conoixemento d’o clásico d’ Antonio Andreu son
Ariadna e ro Minotauro en o poema “O rosigar d’ una bida insatisfeita”.
“Cómo requiere aduya ta fuyir-ne
o minotauro cruel que lo enzuriza
no permite entender laberinto
en nomás en correr li se’n ba a bida.
Qué Ariadna trobaremos que li file
baguereta ideyal, pues que no atura?
Ta solo o tiempo o sede , con a edá´
bella paz en cutiana barafundia “ (7)
(…)
E ra consonanza d’os primers bersos d’o libro VI d’ A Eneida “Ibant obscuri sola sub nocte”, baxada a ros Infiernos) con Ixos d’ Andreu:
“imos escuros, nuei solitaria,por guambras.
Como endrezera por selbas
Baixo inzierta luz de luna" (8)
Atro poema intresán e chocante ye iste que leba como tetulo “A”.
“Remerando a Anchelé
que como Empedocles
se’n fue ta os zielos
en un carro de fuego”… (9)
Sirio, Andromeda e Orión amaneixen en un poema. Istos presonaches mitolochicos son protagonistas d’ o feito que se conoixe como catasterismo. (10)
Atras referenzias a ro mundo clásico grecorromano serban: Vulcano e ros escultors , os cuatre elementos (11) que farchan a Tierra (os presocraticos…), a dibinidá Helios Hyperión (12), o ziclope d’ Odiseyo (13) e atra begata As Moiras (14) ta rematar con a zita de l’ alfa e l’omega. (15)
Deixamos l’ analís d’ atras referenzias (16) ta bel treballo d’ o esdebenidero.
1 ANDREU SANZ, Antonio (2023). Espiello de zertezas. Publicazions d’o Consello d’a Fabla Aragonesa. p.25 ( Del capítulo En primeras ye la parola ( as muitas intertestualidaz : Conte , Nabarro, Neruda)
2 Íbidem p. 20, 21 ἥ ἀρχή ὅ λόγος
3 Íbidem p. 24, 39
4 Íbidem p. 41
5 Íbidem p.31. Vid. zita 46.
6 ANDREU SANZ, Antonio (2023). Espiello de zertezas. Publicazions d’o Consello d’a Fabla Aragonesa.pp.27, 73
7 Íbidem p.35. A historia de Teseo e Ariadna en Ovid. Met. VIII.
8 Íbidem p.36 . Puestar “parafraseo” u bella traduzión ( sola se refiere a ro sucheto sintautico de ibant e obcuri a nocte . Ye una enálage)
Ibant obscuri sola sub nocte per umbram
perque domos Ditis vacuas et inania regna:
Verg Aen,libroVI.vv.268-269
9 Íbidem p.49. Por o que fa a Empedocles, víd. ro testo de Luciano de Samosata, Icaromenip 13: Empedocles esplica como ha plegato ta ra la luna.
[ὁ φυσικὸς οὗτός εἰμι Ἐμπεδοκλῆς·] …[(ἐπεὶ γὰρ ἐς τοὺς κρατῆρας ἐμαυτὸν φέρων ἐνέβαλον), ὁ καπνός με ἀπὸ τῆς Α ἴτνης δεῦρο ἀνήγαγε], καὶ [νῦν ἐν τῇ σελήνῃ κατοικῶ.]
Intertextualidá M. Hdez “Elegía a Ramón Sijé”
10 Íbidem p.51
Catasterismo (del griego καταστερίζω, literalmén "meter baixo colocar bajo ra estrela", de κατά, "baixo", y ἀστήρ, "astro") ye ra transformazión de bel presonache d’a mitolochía griega en una estrela o en una constelazión Más informazión en Eratóstenes, Catasterismes (Sirio p.33.,Andromeda pp. 15,16,17,36 e Orión pp. 7,32,33,37,42)
11 Íbidem p.55
En a Ilíada d'Homero, o dios sol se deziba Helios Hyperion (‘Sol en o pundo más alto’) Seguntes Hesíodo, fazió casorio con Tieda (clamada Eurifaesa en l'Himno omerico a Helios), a suya chirmana, con a cuala tenió tres fillos , entre os cualos, Helios (o Sol) e Selene (a Luna)
12 Íbidem p.57
13 Íbidem p.66
En a isla d'os Ziclopes, Ulises desembarca con doze d'os suyos compañers e pilla una d'as basillas con bino que les eba regalato ro sazerdote d'Apolo. Plegan a ra espelunga de Polifemo e deziden pillar tot o que allí bi eba, dende quesos dica crabas e uellas, pero Ulises no ye d'alcuerdo. En ixe momento apareixió ro Ziclope con o suyo rabaño e se metió a muyir as suyas uellas e ras suyas crabas. Dimpués d'isto, se minchó a dos d'os compañers d'Ulises, e iste tenió una idea: encapinar-le. E asinas estió, le dio bino e dimpués d'encapinar-se o ziclope cayió d'espaldas e s’adurmió. Ulises aprobeitó ta pillar una estaca d'olibera en flamas e se la clabó en l'unico uello que teneba Polifemo.
Hom. Odiseya, Canto IX vv 170 e ss.
14 Íbidem p 67.
15 Íbidem p.69 Alfa e omega (en griego: Α- Ω ) son a primer e a zaguera letra de l’ alfabeto griego, tradizionalmén s’ emplega con o sinificato “dende ro prenzipio dica ra fin”
16 Góngora, Gandamer, A. Conte, Nabarro, Neruda, Valente, M.Hernández , Quevedo, Calderón, Machado, Lorca, Valéry, Gerardo Diego...