jueves, 26 de junio de 2025

CANTA TA ESTRICALLAR OS SILENZIOS


A ora d’os arbols cantors ye plegata,

ye plegata sin dandalo con berdas esmeraldas,

a nuei de puyar as bozes, si, a nuei

emplita d’estandartes con risetas.

 

Chilemos, sí, ¿ á qué asperamos?.

Se sienten as azeras baxar d’as estrelas,

an remanioron con os nuestros garganchóns,

mientres os bolacos abalaban lunas tutonas.

 

A ora d’as mans blangas ye plegata,

ye plegata sin dandalo con berdas esmeraldas,

ye plegata estricallando as medranas,

a nuei emplita d’estandartes nuebos.

 

Chilemos, sí, ¿ á qué asperamos?.

Se siente o beire á caramuello por a sangre,

se siente a dolor en os garganchóns,

mientres as yenas abalan asperanzas.

 

A ora d’as mans funditas ye plegata,

ye plegata sin dandalo con berdas esmeraldas,

ye plegata estricallando ros silenzios,

a nuei emplita d’estandartes claros.

 

Fabián Castillo Seas, bombolón retabillador

Poema 49 de Basemias d’un Campasolo.

miércoles, 25 de junio de 2025

FOGUERA RITUAL


A foguera puya ras suyas flamas como luengas

tremolosas e difuminatas en l’aire nueiturno.

Fulgurazións an as nuestras ninetas se tresbaten

en misteriosa conesión de fuego e alma.

 

Como un dios d’a blosura rodiamos as tuyas mugas,

e t’amuestras debán nusotros como único sol en a nuei.

E arredol d’iste altar tuyo de catizas e calibos caliens,

minchamos e zorrupamos, charramos e arreguimos.

 

Ayere cosirábanos día e nuei a misteriosa flama,

güé ye un rito acotraziar con ficazio as tozas de leña.

Chunto á o fuego ofrexébanos sacrificios á dioses estranios,

güé paseyamos á uns santos arredol d’a tuya rasmia.

 

D’a nuei d’os tiempos istos rituals promanan,

perén estió a flama endicadera de debina presenzia,

e agún güé mesmo ixa flama nos embazila e nos chunta,

tanto nos parixemos á os nuestros debanpasatos.

 

Fabián Castillo Seas,  bombolón retabillador

lunes, 16 de junio de 2025

domingo, 15 de junio de 2025

UN DIOS BAIXO RO ZIELO AZUL

As primeras calors de Chunio mos izen que ye aquí o estiu, que os días son más luengos, a luz d’o sol mos alumbra en unas oras que dica fa pocos días yera ra nuei preta. Fa que o nuestro esmo mos refirme en os nuestros trangos.

Trangos que mos fan acudir en iste inte, ta o Festibal Internazional de Zine de Uesca. Estió en ixos primers trangos d’abril de 1973 cuan emcomenzipió a suya endrezera. Dende allora dica agora, se ye tornato en o referén d’os cortometraches á ran internazional e nazional. Fendo partizipe á o corto ganador d’a posibilidá de clasificar-se ta ra selezión d’os premios Oscar e Goya.

Ta yo forma parti d’a mia achenda dende moza, perén lo tiengo en a mia memoria. En as engüeltas d’o mios tiempos unibersitarios, ixas sesions de tardis en l’Olimpia. Beyendo peliculas rarizas, peliculas politas, películas fortals, peliculas que marcón a mia bisión d’o zine, peliculas clamatas agora d’ixas de culto, de totas a trazas en bi eba...

Ya feba unas añadas que no eba puesto ir-ie, dica ista edizión. E no podeba ser millor enchaquia ta tornar t’o festibal que acudir-ie ta ra sesión d’o sabado 7 de Chunio de 2025. E no poderba tornar t’o festibal de otra traza. Proyeutoron COPELAND, en a sezión de Finestra Aragonesa, que ye un largometrache decumental, dirichito por Pablo Aragüés, an mos amuestra ras andaduras de Stewart Copeland, o que estió batería d’o mitico grupo de musicaires, The Police. A o bombolón Borinero, que yera coflau dezaga de yo, prexino que le feban unas denteras... ixas baterías e mosicas...¡¡¡

Steward Copeland en o festival de zine de Uesca, imachen de Bombolón Borinero

Stewart Copeland ya mos fazió denteras en a sesión bermú, una charrada muito intresán en o salón azul d’o casino de Uesca, o mesmo sabado de maitins.

Peliculón rezién escudillau o miercres d’antis, primizia mundial, i en Uesca, enzetata ra proyeuzión por o suyo protagonista, e como eba de ser con o suyo direutor. 75 menutos de percusions, de imachens, de sospresas, de leyer, de muito leyer... en bersión orichinal, como cal que seiga en os festibal inportans. E o de Uesca ye un festibal importán, chicorrón pero no por ixo menos importán.

Podérbanos fer una comparanza con o que ye a nuestra luenga. L’aragonés ye una luenga, chicorrona pero no por ixo menos importán. Si á yo de choben me plegan a izir que Stewart Copeland estarba en Uesca, a enchaquia ye o de menos, no me l’ese creyiu, ixo ta yo ye importán, de seguras que espardirán o decumental por atros lugars, muitos más grans, festibals con mutio más diners, con muita más chen. Pero con tot e con ixo, ta nusatros con l’aragonés no cal reblar...¡¡¡ Prexinaz en un esbenidero a ra chen beyendo as películas subtitulatas en bersión orichinal en aragonés por o mundo entadebán?

Bombolona Panzargüala.

Audio - Ánchel Conte, NO DEIXEZ MORIR A MÍA VOZ

Bels parrafos d'a obra d'Ánchel Conte leyitos por David, Bombolón Laminero, dende Campillo de Dueñas






lunes, 9 de junio de 2025

AS FALORDIAS DE ESOPO (12-15)

12 - L'AZEMBLA

Una azembla fresca e molluta no aturaba de choben de fablar con milentas lobas d’a suya mai, a yeugua. Pero dimpués cuan en a bielllera se beyó condenata á endurar os continos palos d’o suyo guiador, e á lebar o trigo t’o molín mudó de retolica. Alcordo-se allora d’o somero e reconoxiolo muito umilde por o suyo pai.

D’a mesma traza son puyatos muitos ombres á una mena que no lis pertoca, se olvidan d’o suyo orichén; pero cuan a fortuna lis ha tornato atra begata en o suyo primer estato, tornan á alcorda-se d’a suya naxedura.

13 - L'ALICA E A CUERBETA

L’alica teneba entre as suyas zarpas una ostra, e pedequiaba ta crebar con o pipón a casca que enziarra aquer animal; pero yera por demás. –No quitarás cosa d’o tuyo pedequiar – escaziló una cuerbeta que se moriba d’imbidia ta aprobeitar-se d’a presa. –Remonta-te en l’aire tot o que puedas, e dixa cayer a ostra n’o sulero, e ha de crebar-se sin remeyo. Aprobó l’alica ista propuesta e siguió o consello d’a suya amiga, a cuala trobó en isto a suya bentalla, pos abendo-se a ostra feito piazos eslampó ascape á quitar de dentro a carne, arreguindo-se á carcallatas d’a credulidá de l’alica.

Para cuenta con qui t’aconsellas, pos o conseller quiere muitas begatas obtener o suyo esquimen, más que quitar-te a tú d’o contornillo.

14 - O LUPO E A GRUDA

O lupo minchando carne, trabeso-le o garganchón un güeso, e demandó á ra gruda que, pos era teneba bien luengo ro cuello, le querese sacar aquer güeso, prometiendo-li por ixo muitas dadibas, a cuala mobida por as rogarias e prometimientos le quitó ro güeso, e asinas aduyó á o lupo. A gruda demando-le que le bosase a suya fabor e cumplise o que li prometió, e o lupo li respulió: -O ingrata e desagradexita, no sapes que tenebas a tuya capeza drento d’a mía boca, de traza que te podeba degüellar si ese quiesto, e la te dixé quitar sin fer-te mal denguno, ¿e no te parixe que te fazie gran bien con ixo?,¿qué me demandas pos agora.

Ista falordia nos amuestra que fer bien á os malos no aprobeita cosa, porque nunca no s’alcuerdan d’o bien que recullen. Os malos nunca no conoxen o bien que lis fan.

15 - O BOLACO E A RABOSA

Un bolaco pillando d’una finestra un queso, lo puyó denzima d’un árbol. Como lo beyó a rabosa, deseyando furtar-le-ne, con parolas engañosas, prenzipiole á loar e dizir-le d’ista traza: -O abe muito polita, no bi ha en toz os bolatils qui siga semellan á tú, asinas n’a luminaria d’as tuyas plumas, como n’a disposizión e polideza. Si teneses a boz clara, no aberba entre as abes qui te lebase bentalla. E er, enfuelgando-se d’aquera bana alabanza, e querendo complazer á ra rabosa e amostrar-le a suya boz, prenzipió á cantar, e ubrindo o pipón, cayósele o queso que teneba en er, e antis de plegar t’o solero, a rabosa l’engalzó e en presenzia d’er lo se minchó ascape. Allora o bolaco bosó a pena d’a bana alabanza.

Amonesta ista falordia que denguno no debe sentir ni creyer as parolas engañuflas de bana alabanza, porque a bana e falsa gloria trayen berdadera carraña e dolor. Qui t’afalaga muito te quiere encantuzar.

Traduzión de Fabián Castillo, Bombolón Retabillador

domingo, 1 de junio de 2025

MARE NOSTRUM. MAR D’OS NUESTROS

Feba tiempo que no beyeba a mar e fa poco que bi estié, nomás dos dietas, en a “Costa Daurada”

Fa goyo beyer a mar, sentir-la e dixar que as suyas ondas te faigan fiestetas en os piez. Enfrontinato ta era, a suya grandaria te fa saper o chiquirrins que semos. S’amuestra como o que ye, una esprisión fortal d’a naturaleza. Ixa que, seguntes os clasicos, yera composata de cuatro componens: augua, aire, tierra, fuego.


Imachen de "Miami Turismo", Conzello de Mont-Roig


A mar Mediterrania ye una mar espezial. O Mare Nostrum que libró a zibilizazión greco-romana. A mar almogábar sulcata en a edá meya por as galeras costruyitas en as “drassanes reials de Barcelona” en a que, seguntes l’almirán Roger de Lauria, dica os pexes teneban que lebar en o lumo o “sinyal reyal d’Aragón”.

Una mar de plachas d’arena fineta, emplitas ué de toristas e de restaurans de gustoso minchar.

A mar á ra que Serrat adedicó dos cantas inixuplidables: “Mediterráneo” e “Plany al mar”. 

Una mar que, tanimientres te dixas embazilar por a suya polideza e por o suyo son, conbida a escubrir bel poema de Salvador Espríu, u a tornar á sentir as cantas de Serrat.

Una mar que as suyas ondas te fan mirar-te-las “anar i venir sense parar” entremistanto que o suyo remor te fa sondormir con l’esmo alticamato por que la tiengamos feita “una claveguera”, un socanillato. Una mar feita ué foscor de fosal, que os suyos “ploros eternos” se fan autuals por os migrans que bi s’afogan e por a mortalera en as suyas espuendas orientals, en Gaza. 

Una mar que dezaga tiene una tierra emplita de sarratons, selbas, oliberas, biñeros, árbols fruiters e bodegas mudernistas que s’asemellan a catedrals. E que conserba a suya luenga. 

Una mar e una tierra que, ta yo, fan que te trobes como en casa tuya.


Mayo de 2025

BOMBOLÓN BUXO