Dende fa muito tiempo A Ronda de Boltaña ye un referén importán d’a cultura aragonesa autual. Dixando ta más entadebán un articlo que abraque ra suya trayeutoria, que sin de dandaleyo merixe, calo aquí una reseña d’o suyo treballo grabato en l’añada 2022 que incluyiba dos discos. Uno yera adedicato á ra pandemia: “Un compás de silencio” e l’atro, que daba nombre á o conchunto, teneba o títol de “La estación de las violetas”.
En iste disco ye d’acobaltar a colaborazión de siete mullers, siete brioletas que incluyen á Rozalén, Carmen París, Eva Amaral, M. José Hernández, Esther Vallejo, Ana Diáfana e Emma Sánchez. Yo m’enfuelgo d’aber un exemplar siñato por toz os miembros d’A Ronda.
Sobrarbe, a fiesta, a naturaleza, a espoblazión, a emigrazión, os costumbres e tradizions, a igualdá ombre-muller, a esfensa d’a planeta e o suyo meyo ambién se tresminan entre as cantas d’o disco. D’a dozena d’eras ne b’ha dos en aragonés: “Nuei d’almetas”, adedicata ta ra zelebrazión altoraragonesa tradizional d’o día de defuntos en o mes d’aborral, e a que zarra o disco: “Canta d’a luenga matria”.
“Canta d’a luenga matria” ye tot un imno que cal aprender e cantar. Ye feita de conchunta con os Amaral á os que cal agradexer asabelo ixa alportazión tan polita ta ra nuestra luenga, que tan buen son tiene en a boz de Eva Amaral. No ye a primera begata que A Ronda de Boltaña fa una esfensa esplizita de l’aragonés en aragonés. En ista canta torna á fer-lo de una traza zereña, con una ambiesta global e con una mosica preziosa.
Auto contino foi a trascrizión d’a letra d’a canta, embrecata e poetica. Nomas manca que sentir-la e aprender-la. De propio.
En o branquil bi ha dos zitas bien aparens:
“A minha patria é a lingua portuguesa” (Fernando Pessoa)
“Ista fabla que ye forana en a suya propia tierra” ( Chusé Inazio Nabarro).
De casa nuestra emos feito
un marueño de ricuerdos.
De casa nuestra emos feito
un marueño, ai, chirmans!
Erenzio á palos. Bergüeña.
Erenzio á palos. Y quera.
Erenzio: quera y bergüeña…
¡Casa en tierra, ai, chirmans!
D’a luenga, qué i somos fendo?
Un marueño de parolas.
D’a luenga, qué i somos fendo?
Un marueño, ai, chirmans!
Erenzio á palos. Enruenas.
Erenzio á palos. Y quera.
Erenzio : quera y enruenas…
Luenga muerta! U qué, chirmans?
Ista canta, iste bolito
de parabras que fan pasas
-fuellas de paz en o pico
ye una fuerte acarrazada.
Ta os que, charrando, s’ascuitan.
Ta os que, charrando, fan traña.
Ta os que, charrando, treballan
y a casa nueba debantan.
Ta os chirmans que se perdonan
y a ferida ubierta sanan.
Ye a fabla de toz, ye a nuestra.
Ye a d’os mons, ¡tozal de letras!
Ye a purneta ixa que crema
en a punteta d’a luenga.
Aire preñau de palabras.
Chiquilina canta nuestra.
¿Casa y patria?...millor, matria.
¡ Luenga matria: aragonés!
Con ista canta A Ronda de Boltaña contina fendo traña en línia con o deseyo d’ixatro esfensor de l’aragonés e d’a cultura sobrarbenca que ya se nos ne fue, Ánchel Conte: “no deixez morir a mía boz”.
Aborral de 2024. BOMBOLÓN BUXO.
No hay comentarios:
Publicar un comentario