lunes, 12 de mayo de 2025

O REFRANERO IDEOLOCHICO CHENERAL DE L’ARAGONÉS de CHESÚS DE MOSTOLAY


O día 19 d’ abril de 2025 se fazió a presentazión d’o Refranero Ideolochico Cheneral de l’Aragonés, zaguer treballo publicato de Chesús de Mostolay.

L’auto se desembolicó de tardis, en a ilesia d’ Adauesca, billa d’a que Chesús ye naxito. Como ye de dar, estió prou concurrito: l’autor “chugaba en casa”.

En primeras, Chesús de Mostolay fazió una loba d’a luenga aragonesa, ixa en a que en a suya nineza sentiba charrar á os biellos en as carreras u en as cadieras. Ye antonzes cuan almirándo-se d’o que sapeban, sintió muitos d’os refrans que reculle en o suyo libro

Muito azertadamén, siñaló que cuan se disprezia una luenga, como se fa á ormino con l’aragonés, se ye fendo un rebús muito fortal e global d’a presonalidá d’o fablador e d’a chen que la charra.

Mesmo reconoxendo que en iste inte l’aragonés ye “as tres piedretas”, no por ixo dixa d’estar una alfaya milenaria d’o nuestro patrimonio cultural. Por ixo fazió un clamamiento a luitar, ta pribar que no s’amorte.

Dimpués esplanicó a balura e sinificato d’os refrans e d’o refranero. Acobaltó como iste chenero ye un espiello d’a sicolochía, d’a sabiduría e d’a traza particular de beyer o mundo d’o pueblo d’an que naxe. Un mirallo d’o suyo caraúter: por o que diz e por cómo lo diz. Un reflexo, como l’on ye a mesma luenga, d’a suya traza de beyer o mundo, sobre tot en a cultura rural.  Manimenos, tamién os refrans ban de baxa en a soziedá autual, al paso d’atras manifestazions d’a cultura e tradizión oral.

Á ra fin, Mostolay fazió referenzia espezificamén á o suyo treballo, ocheto d’a presentazión, que ye o resultato d’una faina de tres decadas, fendo referenzia á bels antezedens, como a obra d’Arnal Cavero, feita tamién en o Semontano.

En o Refranero Ideolochico Cheneral de Mostolay, se troba un sucoso analís d’a forma e d’o fundo d’os refrans, como prelogo á ra medolla d’o libro: 6.432 refrans en aragonés, recullitos e clasificatos por a ideya clau que los sustiene. L’orache, as fuerzas d’a naturaleza, os animals, as relazions umanas, os buenos modos, a etica…pero tamién a burla, a misochinia, a ironía somarda… son reflexatos como en un espiello. S’agradexe que esplanique bels refrans, más que más os que amuestran un sentito fegurato, que d’atra traza poderba no estar guaire fázil sacar-ne treslau.

Fa goyo trobar escritos en as pachinas d’iste libro muitos refráns d’ixos d’os que aprendiemos de chicorrons e que dezíbanos à ormino: “Aleluya, aleluya, o que no mata tozino no mincha chulla”. 

Grazias, Chesús, por o zereño treballo d’ista obra tuya que mos fa gustar atra begata a sapia “d’a sapenzia popular, d’a nostalchia e d’a nuestra luenga aragonesa”.

Mayo de 2025.

BOMBOLÓN BUXO.


No hay comentarios:

Publicar un comentario