De chicorrons aprendeba-nos e prauticaba-nos de vez l´una e l´otro. E amonico los fuemos tresbatiendo ,u cuasi, á una.
En a escuela mos carrañaba o mayestro por charrar “mal”. Pero en salir, os carrañazos s´aturaban en a puerta e nusatros ascape tornaba-nos a fablar en a nuestra luenga, l’aragonés semontanés, de traza natural. Entremistanto mos bi metébanos a chugar á una modalidá de pilota clamata “punto y coma”. Ista mena de chugar a pilota yera perfeuta ta poder fer-lo toz de bez. O que feba “falta” teneba que poner-se de culos en a paret d´a ilesia: estaba “aentro”. Si culliba una pilota en l´aire d´as que golbeban os “d´afuera” tornaba a chugar con ers. O zaguero que se quedaba sin “entrar” teneba un punto. Allora toz chugaban en cuentra d'ixe. Un punto baleba dos comas, asinas cada begata que perdeba teneba una coma menos. Si se quedaba sin cosa, se chugaba ya toz iguals e se tornaba a empezipiar atra begata.
Con tot e con ixo, os partíus prenzipals se chugaban os domingos, en salir de misa. Allora os mozos, bien pinchos, se poneban a chugar, e ra chen s´abotinaba á mirar- se-los. Antonces á os zagalons mos tocaba ir-nos-ne a chugar t´as parez más chicotas d´a ilesia por que os grans emplegaban a plaza. O recholau yera ta ers: encara remero con aprezio á ixos pilotaires. E os “rayadors” lebaban a cuenta d´os tantos que se iban fendo en os partíus.
Pero como ro recholau no teneba d´ixo más que o nombre, porque con o sulero de tierra e piedras, as pilotas botiaban como quereban, e como antimás a paret d´a ilesia yera una miqueta rechirata cara t´a barbacana, asobén s´en iban botiando escopetiatas cara t´abaxo. Allora caleba baxar ta bi escar-las: “o que la tira la chira” dizíbanos.
O primer tanto que se chugaba yera “o plé”: no contaba pero daba dreito a o primer saque. Surtise a pilota más u menos, se golbeba de firmes zarquiñazos de brazada, de sobaquillo, de machete… buenos zinglazos con o brazo bien suelto ta mirar de abrasar a pilota en a paret e fer o tanto. ¡Buen chapazo, que surte poco!...¡ No en he espleitato yo con a pilota, ni cosa! No más sentir ixe roidet seco como un zurriagazo, que feba al trucar en suelo u en a paret, ya m´empliba de goyo y ganas de chugar. Teneba delera por ixe esporte, l’ unico que de beras me ha cuacato prauticar.
Cuan ya s´eba tresbatito en o mío lugar o costumbre de chugar os domingos dimpués de misa, aún tenébanos partíu bella bez dimpués de bella prozesión u en bella fiesta. As copas famuitos añadas ya que se son cubrindo de polbo alzatas en o museu de trastes biellos de casa nuestra.
Dimpués d´a nineza, a mía afizión continó en as añadas d´o bachiller en Uesca. Gosábanos ir a chugar asobén una colla d´amigos os domingos de maitins. Allora ya prenzipiemos a chugar bestitos de blanco e tot, fendo partíus con os estudiáns bascos e rioxanos d´a unibersidá laboral. Os pilotaires bascos quereban siempre ir con a zinteta colorada, porque menténdo-se cualsiquier coseta berda e con a camisa e pantalón blangos ya teneban chuntas as tres colors d´a ikurriña, que allora yera prohibita. Asinas que nusatros chugábanos d´azul e aprendébanos bella parola en euskera.
Me foi alcordanza d’o muito goyo que me feba, ya dende os días d´antis, tener partíu de pilota. Con a mía parella pilotaire, que chugaba de zaguero, ganemos o campionato probinzial chobenil de Uesca e marchemos ta Zaragoza ta partizipar en o d´Aragón. Astí perdiemos, e conbuen sobo, en o “Jai Alai” que yera situato en a calle “Requeté Aragonés” que agora ye “Cinco de Marzo”. Ye que ixe frontón teneba o suelo muito fino e as pilotas surtiban abentatas, zercustancia ta ra que nusatros no yéranos mica abezatos.
Más entadebán chuguemos tamién en Zaragoza e o frontón de Santo Domingo de Silos tornando a perder con una parella de Teruel. En rematar o partíu dende o club “Helios” se brindoron ta fer-me sozio esportibo con a fin de chugar en o equipo de pilota, pero no aprobeité a ufierta.
Con os estudios unibersitaires dixé estar a prautica d´a pilota, no de raso pero cuasi. Pero, ixo sí, l´ afizión aturó siempre en yo, que pasé os millors intes esportibos d´a mía bida como pilotaire chobenil. De cabo cuan encara beigo por a telebisión bel partiu : fer memoria ye bibir dos begatas. D´a mesma traza prebo d'afundar en l´aragonés, a mía luenga, a que aprendié cuan yera nino, al paso de chugar á pilota.
Chulio de 2023 - BOMBOLÓN BUXO
👏
ResponderEliminar