EN ESFENSA D'AGUSTÍN VALVERDE

 I debe haber en o Mundo una ripa d'hombres con o nombre e l'apelliu Agustín Valverde. No quiero referir-me-ie a denguna de totas ixas personas, sino a'l personache Agustín Valverde, l'Agustinico, protagonista de La ciudat no ye pa yo, cinta de cine a saber de vistaen  os anyos sisantas e que, per lo que siento dicir, ye remerada a sobén per TVE.

Prou que sí, lo film e lo personache son estau dispreciaus como sinyal e simbolo d'o catetismo e a espanyolada. Manimenos, tamién han estau, e no poquet, exaltaus e entaltius. Lo que se'n dize (lo vivié, habe tal cual d'anyos, de zagalet) no dixar indiferent a la chent que iba ta'ls cinemas a veyer-la.

Con tot e con ixo, ni dispreciar ni entaltar son obchetiu d'istas linias, sino explanicar per qué ye un personache a estudiar e a esfender, inscrito en un relato que, si no ye sobrebueno, sí yeprou satisfactorio pa contener e mantener a un protagonista a qui se'n  puede quitar a muntón de punta. Uns buens materials pa pensar, charrar e discutir arredol d'as trazas que ha de replegar un buen personache.

Agustín Valverde no ye un estereotipo, ye un individuo, muito menos plano e més complexo d'o que a primer o simpla vista puede pareixer. Esnabesau de contino per as suyas contradiccions, li se veye l'amor per a tradición, pero tamién que esmera quimera per bellas convencions socials (no cal que las convenzions sigan atavicas, que tamién pueden estar nuevas e modernas) e fa platera una barrecha d'amor e quimera per a choventut e as nuevas trazas.

Ye de veras que esdeviene estereotipo, pero no tanto per o suyo disenyo orichinal como per o exito d'a cinta e d'a obra (abaixo tos ne parlo) de teatro. Mes que mes, lo que s'esdevenió per aquellas envueltas, fa més de cincuanta anyos, lo estereotipo d'o paleto rural, hue poderba estar perfectament l'antiheroi d'a Espanya Interior Vueda.

L'Agustinico ye multidimensional, cereño e aspro, pero tierno, gracioso e tamién amoroset. No ye una zueca, una tronca inmóvil, bien contrariament, evoluciona, se transforma. Empecipia per querer ir-se-ne d'o lugar a vivir ent'a capital, e remata con a tornada ta'l lugar. D'un complexo d'inferioridat indesimulau e concarar-se con as nuevas modas, a imposar o suyo estilo e saber trigar a modernidat d'o poco-punto. Con muitos motius e bella razón, lo nuestro personache vive e carga lo peso d'a suya historia, d'os feitos que  s'alcuentra e de cómo los concara.

La suya condición de personache solido queda tamién bien enfortita per os defectos que tiene inscritos d'orichen. Carranyoso, brutote, tradicionalista que rancea, a vueltas con malas trazas e, profés, tozudo e baturro. Tot ixo fa que o personache siga de raso verosímil e que la suya cutianidat lo faiga absolutament creyible.

Tamién li fallan cosas, naturalment. Puestar lo personache resulta masiau previsible, no se sorolla d'a suya lochica, una lochica puestar masiau enfaixada, como a inevitable obligación d'a epoca: la boina i, mes que mes, la moraleja. La ineludible moraleja que ye, manimenos, foratiada per chicotetas rayadas de luz como, per eixemplo, l'antiautoritarismo. No cal si que alcordar-se'n d'a celebrata eszena d'a salida d'a estazión d'Atocha e la peleya d'Agustinico con lo policía municipal de Madrit.

Se diz que un buen personache, cuan no ye una persona biografiada, ha d'estar él mesmo e vivir la suya propia historia, que lo personache no ha de estar lo suyo autor. A yo me queda, en o caso d'o nuestro Agustinico, un dandaleyo arredol d'ista custión.

Com ye de toz conoixiu, la enorme difusión e notoriedat d'o personache Agustinico e lo relato A ciudat no ye pa yo, promana d'o film que va dirichir o catalán Pere Lazaga l'anyo 1965, con mosica d'o terolense Antón García Abril. Manimenos, las buenas fuandes d'informazión esistents hue explanican que a cinta ye filla d'una obra de teatro que, con o mesmo nombre, yera triunfando en o Teatro Talía de Barcelona dende 1962. Lo nuestro personache siempre va estar interpretau, mesmo en o teatro como en o cinema, per Paco Martínez Soria.

La obra de teatro yera estata escrita per Fernando Lazaro Carreter, qui dimpués va estar academico e tamién director d'a Real Academia Española de la Lengua. Puestar beluns de vustés se n'alcordarán tamién per o libro de Lengua d'o COU o per os suyos buenismos articlos a la sección El dardo en la palabra d'o diario El País.

E qué te pa a tu!, la vida de Fernando Lazaro Carreter remera un poquet la d'Agustín Valverde fillo, lo fillo d'o Agustinico. Quí sabe si Fernando Lázaro Carreter no va tenir bel Agustinico en a suya vida. Me i queda lo dandaleyo.

No pasen pena toz vustés, amables lectors, a la siguient no lis en parlaré de Leandro Cano, o personache protagonista d'El abuelo tiene un plan. Respetaremos la gran diferiencia que i ha entre Fernando Lazaro Carreter e Alfonso Paso...

Bombolón Carbonero JLCF